Paesens-Moddergat twee dorpjes in de gemeente Dongeradeel (Friesland) ‘t Fiskershûske en de Vissersramp.

29 oktober j.l. werd ik gebeld door vriendin Jantsje of ik zin had om mee te gaan naar de Waddenzee, het was zowaar een droge dag en het leek me heerlijk om uit te waaien en samen er op uit is natuurlijk altijd gezellig voor twee natuurliefhebsters. Nu had ik de namen Paesens en Moddergat uiteraard weleens gehoord en gelezen maar er verder nooit bij nagedacht dan “het zijn maar kleine gehuchten dus wat moet je daar”, en dat werd een echte verrassing! Allereerst hebben we een wandeling gemaakt op de pier het was eb en de kwelders waren dus goed te zien, zomers moet het er een bloemenweelde zijn want er groeien tal van kwelderplanten waarvan sommige tweemaal 24 uur in het zeewater staan en andere planten komen met extra hoog water in aanraking met het zoute water, hier groeien o.a. de Zeeaster, Lamsoor, Deens lepelblad, Engels gras, het mooie Melkkruid en nog veel meer soorten die ik ook graag nog eens wil zien. Er stond een vrij stevige koude wind en het eerste wat Mandy deed (voor degene die niet weten wie Mandy is, dat is mijn kleine dappere Yorkshire terriër) was wadlopen, vier modderpootjes en een wilde bos opwaaiend haar maar toch wilde ze nog wel even de Waddenzee in, haar pootjes waren schoon maar daarna heb ik haar toch maar bij het water weggehouden, door de koude wind kreeg mijn trouwe camera het zwaar en vertoonde kuren maar ik heb er toch nog foto’s van kunnen maken. Wat een heerlijk gezicht de zee en de kwelders, eindeloos is het uitzicht met heel in de verte de vuurtorens van de eilanden Ameland en Schiermonnikoog, de lichtval veranderde telkens zodat alles telkens weer nieuw werd.

 

Langzamerhand begon ik het toch wel aardig koud te vinden en we zijn toen teruggelopen, Mandy waaide op een gegeven moment bijna de Waddenzee in en ze wilde ook wel even gedragen worden, daarna ging ze weer ijverig snuffelen aan al die onbekende geurtjes van slakjes, schelpen, veren e.d. Zodat we alle drie genoten op ons eigen manier. Paesens en Moddergat kwamen weer in zicht en er was tijd genoeg om een bezoek te brengen aan Moddergat, want al zijn het twee dorpjes nagenoeg aan elkaar ieder van deze kleine dorpen heeft een eigen geschiedenis. We hebben eerst een heerlijk kopje koffie gedronken in het museumcafé en zijn toen alles gaan bekijken, voor Jantjse niets nieuws voor mij heel veel, tige tank leave!

In de verte links het kerktorentje van Paesens en rechts het kerktorentje van Moddergat.

Paesens is de oudste nederzetting en Moddergat is van een jongere datum, Paesens was het dorp waar de boeren woonden en Moddergat was het eigenlijke vissersdorp al woonden er in Paesens ook vissers. In 2009 telde Paesens 260 inwoners en Moddergat 250 er wordt nog steeds gevist maar de schepen liggen nu in Lauwersoog. Wat ik niet heb kunnen vinden maar wat werd verteld door Jantsje en de man van het museum ‘t Fiskershúske (waardoor Moddergat thans zijn bekendheid aan heeft te danken) leefden de dorpelingen dan wel heel dicht bij elkaar, maar het was in vroeger jaren haast niet denkbaar dat een man of vrouw van Paesens trouwde met een man of vrouw uit Moddergat, de boeren leefden in betrekkelijk goede doen voor die tijd en de vissers waren erg arm en hadden vaak schulden en voor beide dorpen waren huwelijken tussen boeren en vissers dan ook niet wenselijk en dat is zacht uitgedrukt.

 

Paesens vanaf de zeedijk.

In Moddergat houden ze de geschiedenis van het dorp en zijn cultuur hoog en dat is ook te zien aan de oude huisjes met luiken en de vaak schots en scheve schuurtjes, maar ook aan de vissersnetten de ankers, oude sloepen e.a. decoraties die overal te zien zijn. Museum ‘t Fiskershúske, dat in augustus 2000 het officiële keurmerk “geregistreerd museum” kreeg, is een klein maar heel mooi museum dat zeer zeker de moeite waard is om te bezoeken. Museum ‘t Fiskershúske bestaat uit vier gerestaureerde vissershuizen en een expositieruimte, het oudste huisje is uit 1794 en geeft een beeld van de inrichting van een vissershuisje langs de Waddenkust rond 1850, en in het “Klaske’s Húske” zijn de kamers ingericht in de stijl van de vroege twintigste eeuw, in het huisje “de Aek” is een permanente expositie “Vissers van Wad en Gat” te zien met scheepsmodellen, vissersgereedschap, het reddingswezen en herinneringen aan de scheepsramp van Moddergat.

Moddergat vanaf de dijk.

De vissersramp van Paesens-Moddergat.

Het was vlak na middernacht op 5 maart 1883 dat de hele kustvissersvloot (blazers en aken) van Paesens-Moddergat wegzeilde om te gaan vissen in de rijke visgronden ten noordoosten van Borkum, het zogenaamde Scholveld. De winter was voor de vissers en hun gezinnen een strijd geweest om zonder inkomsten door te komen, het was mooi voorjaarsweer, de weersverwachting was redelijk goed en de vissers hoopten op een goede vangst. Terwijl er een aanwakkerende noordwester wind was werden die dag de scholnetten over de visgronden gesleept, de vangst viel tegen maar er werd door gevist tot in de avond toen er vanaf het noordwesten een zeer donkere lucht kwam opzetten. Even na 10 uur ‘s avonds werden de vissers op hun kleine zeilschepen binnen een kwartier overvallen door een plotseling opstekende noordwester storm. De golven werden opgezweept tot wel 20 meter hoog vertelden later de ooggetuigen, de vissers moeten een vreselijke worsteling met de elementen hebben gehad om te proberen westwaarts door de zeegaten tussen de Waddeneilanden te proberen de veilige haven te bereiken. De thuis wachtende vissersvrouwen en kinderen zullen ontzettend veel angst hebben gehad om vaders, zonen en kinderen het was de zwaarste nacht van Paesens en Moddergat. Misschien hebben de vissers nog hoop gehad dat de wind zou afnemen, maar die nam alleen maar in kracht toe terwijl het regende, hagelde en er sneeuwbuien vielen werd het windkracht 9 tot 10. Het is waarschijnlijk de 32 ton wegende WL 7 “De Twee Gebroeders” die het eerst ten prooi viel aan het noodweer en dat om 8 uur op Simonszand omsloeg en in de diepte verdween, de vijfkoppige bemanning kwam daarbij om. In de uren daarna voltrok zich een ramp die vrijwel de hele vissersvloot van Paesens en Moddergat opeiste. In het totaal zijn 17 van de 22 schepen gezonken en 83 vissers kwamen om, sommige families waren al hun mannelijke leden in één keer kwijt. De enige die de ramp overleefde was de 31-jarige Gerben Basteleur van de WL 2, de man was in een luchtbel terecht gekomen en werd nog net op tijd gered. Er werd een rampenfonds opgericht maar dit was lang niet toereikend zodat de gezinnen zonder mannen moesten leven van een paar kwartjes in de week, overheidssteun is niet gegeven. De visvangst werd daarna minder mede door de verouderde schepen en het ontbreken van een thuishaven in of bij Moddergat en de visserij is voor Paesens-Moddergatdan ook een langzame dood gestorven aan het begin van de 20ste eeuw. 75 jaar na de ramp op 6 maart 1958 is er een monument onthuld boven op de zeedijk bij Moddergat met daarbij op stenen platen de namen van de omgekomen vissers en de schepen waarop zij zich bevonden tijdens die ontzettende ramp.

                                                                              As de dea it skip berint

            dan is der gjin ûntkommen                                                                   

                        O wetter, o wif elemint                                                                              

                                                                           de se hat jown, hat nommen

 

                                                                         Als de dood het schip bereikt

                                                                           dan is er geen ontkomen

                                                                         O water, o wisselvallig element

                                                                  de zee heeft gegeven, heeft genomen

Dit bronzen beeld staat er ter nagedachtenis aan de vrouwen en kinderen die achterbleven.

De rampdag van 6 maart 1883 wordt nog steeds levend gehouden in en mede door museum ‘t Fiskershûske. Als je daar staat bij het monument en de gedenktekens gaat er toch wel wat door je heen en kan je je levend voorstellen hoe de achtergebleven vrouwen en kinderen in bittere armoede en met hun verdriet hebben moeten leven. Na het bezoek aan Paesens-Moddergat zijn we nog naar het Lauwersmeergebied geweest en ik heb daar de Konikpaardjes nog even bekeken, dichtbij komen kon niet want de dieren zelf liepen tot hun enkels in het water.

Het konikpaard heeft geen verzorging nodig en kan het hele jaar vrij rondlopen. Om deze reden wordt het dier vaak ingezet voor begrazing in natuurgebieden in Nederland. Hoewel alle paarden nazaten zijn van hun wilde voorouders wordt voor begrazing vaak gekozen voor de konik, omdat er geen storende factor is van de fokkers (inteelt, fokken op schoonheid enz.) en omdat de konik nauw verwant is aan de tarpan, een oorspronkelijk wild paard. De konikpaarden blijken bovendien nagenoeg vrij van gebreken te zijn die onze huispaarden wel hebben. In de tweede kamer is de vraag gesteld voor deze paarden en voor de andere begrazers “ bijvoeren in de winter of afschieten” voor mij een onbegrijpelijke vraag.

Nu rest mij nog iedereen een heel goede week te wensen en voor de Friestaligen onder ons een filmpje over een herdenking van de Vissersramp, al zeggen de beelden ook genoeg, het werd bijzonder mooi gedaan maar zelf denk ik dat de rouwstoet heel wat minder mooi is geweest.

Een herdenking aan de Vissersramp van 6 maart 1883